ακόμα και ως ψυχοθεραπεία: η δημιουργική γραφή γιατρεύει!

Ο Γραχαμ Γριν κάποτε είπε �η γραφή είναι μία μορφή θεραπείας�. Σήμερα, αυτή η ιδέα αρχίζει να εφαρμόζεται από ολοένα και αυξανόμενο αριθμό πρακτικών υγείας. Η δημιουργική γραφή έχει με επιτυχία χρησιμοποιηθεί σε ασθενείς που πάσχουν από άγχος, κατάθλιψη, πόνο απώλειας αγαπημένου προσώπου, μετατραυματικό στρες, μαθησιακές δυσκολίες και διατροφικές διαταραχές. Στο πεδίο της προσωπικής ανάπτυξης, έχει αναγνωριστεί ως ένα πολύ δυνατό εργαλείο για την αύξηση της αυτοπεποίθησης και της αυτο-επίγνωσης.
Πρόσφατα ο Δρ.Ρόμπιν Φίλιπ, του Bristol Royal Infirmary, διεξήγαγε μία έρευνα σχετικά με τα ευεργετήματα της συγγραφής ποιημάτων στην υγεία. Από 200 άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα, το 56% είπε ότι με το να γράφει ποιήματα μειώθηκε το άγχος του και του έδωσε μία συναισθηματική διέξοδο. Κάποιοι ανέφεραν ότι η συγγραφή ποιημάτων, τους βοήθησε να ανταποκριθούν στον πόνο απώλειας αγαπημένου προσώπου, ενώ άλλοι κατάφεραν να σταματήσουν να παίρνουν αντικαταθλιπτικά [φάρμακα] ή ηρεμιστικά.
�Το να γράφεις ποιήματα είναι ωφέλιμο, διότι έχει το �κάτι� της πνευματικής κάθαρσης, με το να διατυπώνει κανείς της σκέψεις του και τα συναισθήματά του�, λέει ο Δρ.Φίλιπ., σύμβουλος θεραπευτής ο οποίος συχνά χρησιμοποιεί την ποίηση με τους ασθενής του. �Το παράλληλο στην καθημερινή ζωή, είναι ότι εαν έχεις πολλά πράγματα να κάνεις τα οποία τριγυρνούν στο κεφάλι σου και κάνεις μία λίστα με αυτά, τα επίπεδα άγχους σου μειώνονται�. ’λλες μορφές δημιουργικής γραφής, όπως το δράμα ή η βιογραφία, έχουν το ίδιο αποτέλεσμα.
Υποστηρικτής αυτής της ιδέας είναι και η Nicki Jacowska, συγγραφέας του �Γράφοντας για τη Ζωή (Writing for Life)�: �Μερικές φορές, σκέψεις μπορούν να πιαστούν σε ένα είδος πνευματικού βρόγχου (φαύλου κύκλου). Με το να τις γράφεις, τις βγάζεις από εκεί�. Η Jacowska, πιστεύει ότι με να διατυπώνει κανείς ξεκάθαρα τα συναισθήματα του στο χαρτί έρχεται σε μεγαλύτερη επαφή μαζί τους: �Μπορείς να σκεφτείς ή να πεις �νιώθω λυπημένος� αλλά αυτό είναι όλο. Με το να το γράψεις όμως, μπορείς να πας παραπέρα: αρχίζεις και χρησιμοποιείς μεταφορές και παραδείγματα για να καταλήξεις σε έναν πιο συγκεκριμένο ορισμό της λύπης σου. Τελικά αυτή η αυτοεπίγνωση σου δίνει το έναυσμα να ξεπεράσεις τα προβλήματα και να συνεχίσεις [τη ζωή σου].
Εναλλακτική της συμβουλευτικής; Διαφέρει η δημιουργική γραφή από την ψυχοθεραπεία ή τη συμβουλευτική; Η Βικτώρια Φιλντ, διευθύντρια του Survivor’s Poetry, ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα το οποίο διοργανώνει εργαστήρια μελέτης δημιουργικής γραφής, και εκδίδει τη δουλειά ανθρώπων που ξεπέρασαν τις ψυχικές διαταραχές, πιστεύει πως ναι. Μας λέει: �Ενώ, στη θεραπεία απλώς λες τις δυσκολίες σου, με τη δημιουργική γραφή μπορείς να υπερβείς τον πόνο ενός συγκεκριμένου συμβάντος με το να το μεταμορφώσεις σε κάτι υπέροχο: ένα λαμπρό έργο τέχνης. Αυτό το έργο έχει παγκόσμιο νόημα, από το οποίο μπορούν να επωφεληθούν όχι μόνο οι άλλοι, αλλά σου επιτρέπει και να αποκτήσεις μία προοπτική πάνω στο πρόβλημά σου�. Ο Ντόμινικ ΜακΛάθλιν, επιμελητής του �Γράφοντας για την Ανακάλυψη του Εαυτού (Writing for Self-Discovery)� στο Morley College, του Λονδίνου, πιστεύει ότι το πεδίο αυτονομίας που εμπεριέχεται στη δημιουργική γραφή την κάνει μία ελκυστική εναλλακτική [λύση] της συμβουλευτικής. “Το κλειδί της επιτυχίας στη δημιουργική γραφή έγκειται στο γεγονός ότι ο συγγραφέας είναι στο επίκεντρο της θεραπευτικής του/ της διαδικασίας�, μας λέει. �Εν αντιθέσει με την ομιλία, με το να γράφεις μπορείς να περάσεις όσο χρόνο θέλεις για να μορφοποιήσεις τις σκέψεις σου και τις ιδέες σου και έχεις το ελεύθερο να επιστρέψεις σε αυτές και να τις επεξεργαστείς. Από εσένα εξαρτάται εάν θα μοιραστείς αυτά που έχεις γράψει, παρόλο που το να διαβάσεις κάτι δυνατά ή να επιτρέψεις σε άλλους να το διαβάσουν, μπορεί να ενισχύσει τη θεραπευτική διαδικασία.�
Ασκήσεις Παραδείγματα δημιουργικής γραφής [για θεραπευτικούς σκοπούς] μπορεί κανείς να βρει στο βιβλίο του Ντάνιελ Μπράουν, Art Therapies (Thorsons). O Μπράουν προτείνει ασκήσεις που ενθαρρύνουν τον συμμετέχοντα να συγκεντρώνεται στα θετικά [πράγματα]. Προτείνει, τη συγγραφή μικρού ποιήματος, το οποίο δε θα ξεπερνά τις 12 γραμμές, σχετικά με ένα αρνητικό συναίσθημα, όπως η λύπη ή ο φόβος, χρησιμοποιώντας τις τελευταίες δύο γραμμές του ποιήματος για να μεταστρέψει αυτό το συναίσθημα σε ένα πιο θετικό.
Παραδείγματος χάριν, αυτές είναι οι τελευταίες γραμμές ενός ποιήματος που έγραψε ο Μπράουν για να ξεπεράσει το φόβο του για τις πτήσεις:
�καθώς έρχεσαι αντιμέτωπος με το φόβο σου
η δύναμή του εξασθενεί
και τα φαντάσματα εξασθενούν�
’λλες ασκήσεις από τον Μπράουν περιλαμβάνουν περιγραφή της τέλειας ημέρας σας από τη στιγμή που ξυπνάτε μέχρι τη στιγμή που πηγαίνετε για ύπνο, και την εύρεση μιας λέξης που περιγράφει το καταπληκτικό έχετε, αι τον ελεύθερο συσχετισμό της με άλλες λέξεις, ώσπου στο τέλος κατασκευάζεται ένα ποίημα με αυτές.
Ο Μακ Λάθλιν χρησιμοποιεί σύμβολα, όπως για παράδειγμα: το νερό, τα δέντρα, τα σταυροδρόμια, για ερεθίσει τη φαντασία των μαθητών του: “Τα σύμβολα έχουν ένα σύνολο νοημάτων τα οποία μπορούν να δώσουν τη σπίθα στις δικές μας ιδέες καθώς και να �μιλήσουν� στο ασυνείδητο κομμάτι του εαυτού μας�. “Δίνει, για παράδειγμα, τη γέφυρα η οποία είναι και ένα σύμβολο αλλαγής δηλ. πηγαίνοντας από το ένα μέρος στο άλλο, αλλά και ένα πράγμα το οποίο ενώνει δύο διαφορετικές καταστάσεις. �Ζητάω από τους μαθητές μου να φανταστούν ότι περπατάνε σε μία γνωστή γέφυρα, είτε στο παρόν είτε όταν ήταν μικροί, και να περιγράψουν τις σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους και το περιβάλλον. Όταν το συζητάμε, οι μαθητές συχνά ξαφνιάζονται από αυτά που προκύπτουν. Πιστεύω ότι είναι μία άσκηση η οποία μπορεί να συμβάλει στο να τους κάνει να σκεφτούν ότι είναι ικανοί για αλλαγή�.
Όπως και με άλλες μορφές τέχνης, η δημιουργική γραφή είναι διασκεδαστική, περιέχει πολλές από τις δεξιότητες που χρησιμοποιούνται στο παιχνίδι, όπως η φαντασία, ο πειραματισμός και η αίσθηση της περιπέτειας. Ο συγγραφέας δε χρειάζεται να ψάχνει ενεργά για να δει τα ευεργετήματα που αυτό έχει στην υγεία καθώς αυτό συμβαίνει αυτόματα. Απλά με το να συνηθίζει κανείς να εξασκεί τον �δημιουργικό μύ� είναι από μόνο του ευεργετικό: ο συγγραφέας μπορεί να εφαρμόσει τη νεοαποκτηθείσα δημιουργική πλευρά του σε προβλήματα της καθημερινής του/ της ζωής.
Ο Jacowska πιστεύει ότι η δημιουργική γραφή είναι ένα αντίδοτο στην πίστη της σύγχρονης εποχής: �Μεγάλες περιοχές της ανθρώπινης φύσης θυσιάζονται στον αγώνα του να κάνεις πράγματα στο λιγότερο δυνατό χρόνο. Η δημιουργική γραφή, από την άλλη πλευρά, σχετίζεται με το να εκτυλίσσεσαι [ανακαλύπτεις] και να αφήνεσαι.�
Ξεκινώντας: Ένας προσωπικός οδηγός Ο καθένας μπορεί να ασχοληθεί με τη δημιουργική γραφή. Εαν μπορείς να πεις ένα ανέκδοτο στους φίλους σου, τότε μπορείς και να γράψεις μία σύντομη ιστορία ή μία περιγραφή. Οι αφηγηματικές ικανότητες τις οποίες όλοι κατείχαμε στην παιδική μας ηλικία, μπορούν, με ελάχιστη προσπάθεια, να επανα-ενεργοποιηθούν στην ωριμότητα.
Πρακτικά Εργαλεία Γραφής Η δημιουργική γραφή είναι μία από της πιο προσιτές μορφές τέχνης: το μόνο που χρειάζεσαι είναι στυλό και χαρτί.. Παρόλα αυτά, είναι καλή ιδέα, να �επενδύσεις� σε ένα ιδιαίτερο σημειωματάριο, το οποίο θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για της δημιουργικές σου σκέψεις, περιγραφές και ιστορίες. Έχοντας έναν ιδιαίτερο χώρο για να πας να σκεφτείς, θα σου δώσει ένα κίνητρο για να γράψεις. Σημειώσεις της στιγμής , μπορούν να χρησιμοποιηθούν αργότερα ως υλικό για μεγαλύτερα αποσπάσματα.
Στο �Ένα δικό σου δωμάτιο� η Βιρτζίνια Γουλφ, τονίζει τη σημασία, οι συγγραφείς να έχουν έναν δικό τους χώρο για να γράφουν. Εάν έχετε ένα άδειο δωμάτιο, κάντε το γραφείο σας, εάν όχι δημιουργήστε έναν �χώρο συγγραφής�. Αυτός [ο χώρος] θα μπορούσε να είναι ένα γραφείο σε μία γωνία της κρεβατοκάμαρας ή του σαλονιού, ένα μέρος όπου μπορείτε να καθίσετε και να γράψετε, να έχετε τα �εργαλεία� γραφής σας, και οποιαδήποτε άλλα αντικείμενα, όπως φωτογραφίες, που σας εμπνέουν το γράψιμό σας.
Βρίσκοντας το χρόνο να γράψετε. Δεν χρειάζεστε απεριόριστο χρόνο στη διάθεση σας για να γράψετε. Λίγο και συχνά είναι το κλειδί: τακτικές ασκήσεις γραψίματος είναι συχνά πιο αποτελεσματικές από το να ξοδεύει κανείς ώρες επί ματαίω. Κάντε μία επισκόπηση της ζωής σας και κάντε μία ρεαλιστική εκτίμηση του πόσο χρόνο μπορείτε να διαθέσετε για γράψιμο κάθε μέρα και πότε μπορείτε να τον διαθέσετε. Μερικές πιθανές στιγμές είναι: είκοσι λεπτά κατά το διάλειμμά του κολατσιού σας, μισή ώρα το απόγευμα, μία ώρα το πρωί και μία ώρα το απόγευμα. Όποια και να είναι η αποφασή σας, τηρήστε τη απαρέγκλιτα. Θέτοντας μία καταληκτική ημερομηνία για μία συγκεκριμένη δραστηριότητα, θα σας βοηθήσει να επικεντρωθείτε σε αυτή. Π.χ μπορείτε να πείτε στον εαυτό σας, �θα περάσω 10 λεπτά περιγράφοντας τις σκέψεις μου και τις παρατηρήσεις μου ενός πρόσφατου ταξιδιού�. Βάζοντας το ξυπνητήρι σας να χτυπήσει σε 10 λεπτά θα γνωρίζετε πότε έχει τελειώσει ο χρόνος σας.
Ξεπερνώντας το αδιέξοδο του συγγραφέα Η πιο συχνή αιτία μπλοκαρίσματος ενός συγγραφέα είναι η σκέψη, �ποτέ δεν θα γίνω αρκετά καλός� και ο στόχος της τελειότητας. Εάν πιάσετε τον εαυτό σας να κοιτάζει μία άσπρη σελίδα απογοητευμένος , προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε την αυτόματη γραφή για να ξεφύγετε από το αδιέξοδο. Ουσιαστικά, �γράφοντας χωρίς σκέψη�, δηλ. η αυτόματη γραφή είναι ένας τρόπος να παρακάμψουμε τον αισθητήρα του εγκεφάλου. Αυτή περιέχει την καταγραφή από οτιδήποτε μας έρχεται στο μυαλό, όσο παράλογο και αν είναι, χωρίς να σταματάμε για να το αναλύσουμε ή να το διαμορφώσουμε. Το παραγώμενο ρεύμα της συνειδητότας συχνά παρέχει τη σπίθα για ένα πιο συγκροτημένο κείμενο. Είναι κοινή πρακτική, πολλών συγγραφέων, το πρώτο πράγμα που κάνουν το πρωί να χρησιμοποιούν την αυτόματη γραφή, τότε δηλαδή που ο εσωτερικός αισθητήρας είχε λιγότερο χρόνο να ενεργοποιηθεί, οπότε και το γράψιμο, είναι περισσότερο απρόσκοπτο.
Τροφοδοτώντας τη φαντασία σας Ανταπόκριση στις ασκήσεις δημιουργικής γραφής είναι μια καλή ιδέα εάν θέλετε να δώσετε στη φαντασία σας κάτι με το οποίο μπορεί να τεθεί σε λειτουργία. Τέτοιου είδους ασκήσεις μπορείτε να βρείτε σε βιβλία δημιουργικής γραφής (δείτε επίσης και τη λίστα με τα συνιστώμενα βιβλία στο τέλος του άρθρου) ή σε τάξεις δημιουργικής γραφής. Οι παρακάτω ασκήσεις έχουν εγκριθεί από επιμελητές δημιουργικής γραφής ως μία καλή αφετηρία για εν δυνάμει συγγραφείς:

• Διαλέξετε μία φωτογραφία που σας εμπνέει. Αυτή μπορεί να είναι μία φωτογραφία από ένα περιοδικό, μία εφημερίδα, ένα βιβλίο ή μία καρτ-ποστάλ. Περιγράψτε τι συμβαίνει στη φωτογραφία καθώς και τι έγινε πριν και μετά τη λήψη της φωτογραφίας. Κάντε το αυτό στο τρίτο πρόσωπο, ή φανταστείτε τον εαυτό σας μέσα στη φωτογραφία και στη σκηνή που βλέπεται. Εξερευνήστε το σκηνικό εξονυχιστικά. Τι μπορείτε /οι φιγούρες μέσα στη φωτογραφία να δουν, ακούσουν, μυρίσουν, αισθανθούν να γευτούν; Τι λένε οι φιγούρες της φωτογραφίας μεταξύ τους, τι σκέπτονται;
• Ξεκινήστε με μικρά κείμενα. Γράψτε περίπου 100 λέξεις για ένα καθημερινό αντικείμενο όπως το κρεμμύδι, το νόμισμα, το κλειδί. Περιγράψτε το όσο πιο λεπτομερειακά γίνεται, χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις σας. Σημειώστε στους συνειρμούς που σας έρχονται σχετικά με αυτό το αντικείμενο.
• Προσπαθήστε να μπείτε στο πετσί κάποιου αγνώστου, για παράδειγμα κάποιου που περαστικού ή κάποιου που κάθισε δίπλα σας στο τρένο, και περιγράψτε πώς φαντάζεστε πως είναι η ζωή τους.
• Κοιτάξετε μέσα από ένα πλαίσιο, είτε πραγματικό είτε φανταστικό, και περιγράψτε τι βλέπετε. Το πλαίσιο μπορεί να είναι ένα παράθυρο, μία πόρτα, το κενό μεταξύ δύο κάγκελων ενός κλουβιού ή ένα φυσικό πλαίσιο όπως πάνω από μία πόρτα κήπου ή κάτω από ένα δέντρο.
• Περιγράψτε μία χαρούμενη ανάμνηση.
• Συμπληρώστε τις ακόλουθες προτάσεις: �Είμαι ένα ποτάμι και …�, �Είμαι ένα πουλί και…�, �Είμαι μία πέτρα και …�. Συνεχίστε για όσο το δυνατό περισσότερο να περιγράφετε πως αισθάνεται κανείς να είναι αυτά τα πράγματα.
• Πηγαίνετε μία βόλτα παίρνοντας μαζί το σημειωματάριό σας, σε ένα καφέ ή στο πάρκο και καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας.

Ανατροφοδότηση
Η συμμετοχή σε μία ομάδα δημιουργικής γραφής σας δίνει τη δυνατότητα να διανθίσετε τη δουλειά σας και να την ανατροφοδοτήσετε. Γίνετε μέλος σε μία τάξη δημιουργικής γραφής ή δημιουργήστε μία ομάδα δημιουργικής γραφής με φίλους, προτείνοντας εναλλάξ και στη σειρά ασκήσεις. Ζητήστε ανατροφοδότηση η οποία θα σας βοηθήσει να αναπτύξετε τη δημιουργικότητά σας και να βρείτε τον προσωπικό σας τρόπο γραφής.
Περισσότερες πηγές:
Brown, D (1997) Art Therapies Thorsons
Cameron, J (1992) The Artist’s Way Pan
Goldberg, N (1986) Writing Down the Bones Shambala
Jacowska, N (1997) Write for Life Element
Το άρθρο δημοσιεύεται με άδεια του περιοδικού Positive Health, και πρωτοδημοσιεύτηκε στο τεύχος 33, Οκτώβριος 1998. Δικτυακός Τόπος: http://www.positivehealth.com/
This article was originally published in Positive Health Issue 33 October 1998 � http://www.positivehealth.com/